Ana Sayfa
Çamlıbel'i Tanıyalım
Videolar
Köyde Sülaleler
Fotoğraf Albümü
Haberin Olsun!
Türkü ve Oyun Havalarımızın Sözleri
Yöresel Müziğimizi Dinle
Kültürümüz Mirasımız
=> Bazı İnanışlarımız
=> Bazı Manilerimiz
=> Bazı Deyimlerimiz
=> Bazı Atasözlerimiz
=> Ağzımızdan Kelimeler
Gelenek Göreneklerimiz
Osmanlı Tarihli Harita
Birazda Gülelim Bölümü
Anketler
Siteni Ekle
Kardeşlerimiz
Sitemize Destek İçin
Ziyaretçi Defteri
İstek Öneri ve Şikayetleriniz
Sitemap
Misyonumuz ve Vizyonumuz

AĞIZ ve ŞİVE ÖZELLİKLERİMİZ

Zonguldak yöresindeki yerel ağız özellikleri, tarihi süreçteki toplumsal yapılanmadan izler taşır. Bölgenin XI. ve XII. yüzyıllarda başlayan Türkleşmesi sürecinde, Oğuz-Türkmen gruplarının yerleşmesinin yanında, ticari ve siyasi ilişkiler sonucu Kıpçak-Kuman yerleşmesinden de söz edilir.

Bartın ve Zonguldak Ağızları üzerine yapılan incelemelerde de bölge ağız özelliklerinin Oğuz-Türkmen-Kıpçak lehçelerinin tabakalaşması sonucu oluştuğu saptanır. Zonguldak ve yöresi ağızları Bolu, Kastamonu, Çankırı ağızlarıyla birlikte, Denizli-Tavas ve Urfa ağızlarıyla bazı ortak özellikler gösterir. Anadolu Ağızlarında XI. yüzyıldan beri çeşitli değişimlerle varlığını koruyan nazal ñ sesi bu bölgede de görülür. Nazal (genzel) ñ sesi, Çaycuma ağzında y sesine dönüşür.

Zonguldak Bölgesi Ağızları üzerine ilk derleme çalışması 1950 yılında, İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu başkanlığında bir grup öğrenci tarafından yapılır. Prof. Caferoğlu bu bölge için şu tespitleri yapar:

“Diğer Anadolu Ağızlarına nispetle yerli ve Avrupalı bilginlerce tamamiyle ihmal edilmiş bu saha ağızları için daha zengin malzeme toplanmağa çalışıldı. Küçük bir kasaba içinde dahi farklı ağız özelliğine rastlanabiliyor.

Bolu ve Zonguldak Ağızları, her iki bölge ağızları müşterek bir grup teşkil ettikleri halde, bazı mahallerin tarihi ñ sesini kendi bünyesinde bugüne kadar saklaması bu saha ağzına ayrı değer vermektedir.

Bu ñ sesi bazı ağızlarda, eski tarihi devrelerdeki seyrini muhafaza ederek, sadece ñ, bazı ağızlarda ise y olmuştur. İkinci şekli bilhassa Bartın temsil etmektedir. XI. yüzyılda görülen tarihi bu ses inkişafı (gelişimi) aynen Bolu ve Zonguldak yöresinde de mevcuttur.”

Prof. Caferoğlu ve ekibi, bu çalışmalarında Bartın, Amasra, Çaycuma, Ereğli, Safranbolu yörelerini gezerek halk ağzından derlemeler yapar.

Yıllar içinde köy yollarının yapımı ile motorlu taşıt araçlarının artması ve hemen hemen her köye ulaşması ile köylülerin kasaba-kent ilişkileri artar. Önce radyo ve müzik setlerinin, sonraları da televizyonun köylere kadar girmesiyle ağız özellikleri, önemli ölçüde değişim gösterir, yitime uğrar.

Bugünkü Zonguldak il sınırları içinde Çaycuma Ağzı ve Devrek-Ereğli -Zonguldak Ağızları olarak iki ayrı ağız özelliği görülür.


Bu ağız yöresinde, diğer ağız yöresindeki özellikler bulunmakla birlikte en önemli ayrılma noktası, Anadolu ağızlarında XI. yüzyıldan beri yaygın olarak görülen genzel ñ sesinin kullanılmasıdır.
İlk seste, ilk hecede ve son seste kapalı ? ünlüsü vardır:
? let-, g?y-, ?n-, g?ce
Ünlü değişmeleri vardır:
esger < asker, lire < lira, emme < amma, habar <
haber, beber
Ünlü uyumu oldukça güçlüdür:
dene < tane, arzak < erzak, hangı < hangi,
Camal < Cemal, varkan < var iken
-ğ-, -y-, -n-, ünsüzlerinin düşmesi ile ikiz ünlüler
oluşur:
eşee< eşeğe, çocuum< çocuğum,
Zonguldaa < Zonguldağa
Önseste g- hakimdir:
?oy-, ?ırk, ?arı, ?aç-, ?abak, ?afa
-?-, -ğ- < -v- değişimi yaygındır:
düvün < düğün, sövüt < söğüt, dav < dağ
Nazal(genzel) ñ ünsüzü yaygın olarak kullanılır:
deñiz, aldıñ, yalañuz, deyoñ, saña
İç seste, ünsüzlerden önce ve son seste r düşer:
gunne
Ön, iç, son seslerde ünsüz tonsuzlaşması görülür:
töngel, keri, gitmes, pilaf, pirket, epdes, fur
ile edatının ekleşmesi ile -l- > -n- değişmesi olur:
sennen, okuznen, anamnan
Şimdiki zaman kipi 3. teklik-çokluk kişi eklerinde
düzleşme görülür:
gidiya, geliyala, gosderiya, bakıyala
Geniş zaman kipi genellikle yuvarlaktır:
vörü < verü < verir, gelüle < gelirler
Geniş zaman ve Şimdiki zaman kipinin 1. teklik
kişisinde, kişi eki bazen –n’li söylenir:
giderin < giderim, gelirün < gelirim;
yapıyon < yapıyorum, goşuyon < koşuyorum

Geniş zamanın olumsuzunda, -mas(z) / mes(z) biçimi
yanında -mar / -mer’li kullanım da görülür:
etmes < etmez, gitmes < gitmez
yapmaruz < yapmayız, gelmerüz < gelmeyiz,
Görülen geçmiş (di’li geçmiş) zamanın 3. teklik kişi
eki -dık / - dik düzenli olarak yuvarlaklaşır:
yapduk < yaptık, geldük < geldik, gaçduk < kaçtık
Şart kipinin 1. çokluk kişisi genellikle -sez / -saz
biçimindedir:
yapsaz, gelsez, tutsaz
Ad-eylemin 1. teklik ve çokluk kişi ekleri, ünsüzle
kapanan ad tabanlarına -y- ünsüzüyle genişlemiş
biçimi olan -yım / -yuz olarak gelir:
benyim, büyükyüz
“buraya, şuraya, oraya” sözcüklerinin söylenişte -a verme hali ekleri düşer:
buray, şuray, oray
Oray otma demedim mi saña.
Nerey gidiyoñ ?
Buray gel çabuk!



Kaynakça:
Kömürde Açan Çiçek- Araştırma-Derleme- Pervaz Yay. 2005, Ankara
(Zonguldak’ta tarih,toplum,kültür,edebiyat)


Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol