ZONGULDAK YÖREMİZİN HALK OYUNLARI ve FOLKLOR

 Zonguldak İlimiz'de yapılan Türk halk dansları araştırmaları, erkek oyunlarından çok kadın oyunlarının bulunduğunu göstermektedir. Kadının zarafet ve güzelliğini, canlılık ve hareketliliğini simgeleyen bu oyunlar, oyuncuların giysi ve takı zenginlikleri yönüyle de diğer yöre oyunlarımızdan ayrıcalıklı özellikler taşımaktadır. Kuşkusuz erkeklerin oynadığı oyunlar da bulunmaktadır. Çıtırdak, Gencosman, Karşılama, Kaşıklı oyun, Sepetçioğlu, gibi oyunlar bunlardan bazılarıdır. Fakat çoğunlukta olan kadın oyunlarıdır. Zonguldak ve yöresinde çok sevilip oynanmakta olan kadın oyunlarından bazıları da şunlardır:

 Aman of, Dıv Dıv, Topal Osman, Döktürü Muazzez, Maça Kızı, Biriciksin, Dirgine, Kale Kapısı, Dürüyemin Güğümleri, Mavili, Yeşil İplik.

 Yöremiz, Davul ve Köçek oyunları yönünden de çok zengindir.

 Geçmişte davulcuların omuzlarına astıkları çift davulla oynadıkları bilinmektedir. Tutunmadan, ayrık olarak oynanan oyunlar, Kaşık, Zeybek ve Zil oyunları tütündendir.

BAŞKA BİR KAYNAKTAN ALINAN BİLGİLER

Zonguldak yöresi davul ve köçek oyunları yönünden oldukça zengindir. Geçmişte davulcuların omuzlarına astıkları çift davulla oynadıkları söylenir. Göbekleşme, kaşık, zil gibi ayrık düzen oyunları; bağlama, tanbura, cura kemane (tırnak kemanesi), çiftelli, zurna, kaval (dilli, dilsiz), tef, darbuka,zil, kaşık, zilli maşa, tangurdak eşliğinde oynanırdı.

Erkek oyunlarının yok denecek kadar öz, parayla tutulan köçeklerin (meyter) ve köçek oyunlarının yaygın olmasının nedeni, erkeğin köyünden ayrı bir işyerinde (kömür ocaklarında) çok ağır koşullarda çalışması, yaşamasıyla ilgilidir. Köyüne izinli gelen erkek eğlenme, oyun gereksinimini köçek tutarak ve onu izleyerek giderir. Bu nedenle, yörede köçek ve kadın oyunları, yaygındır. Kadın oyunları giysi, ritmi ve ezgisiyle kadının zarafetini, hareketliliğini, canlılığını simgeler, öne çıkarır.

Çaycuma'da Aman of, Döktürü Muazzez, maça Kızı, biriciksin; Devrek'te dirgine, topal Osman; Kdz. Ereğli'de Kestanesi Köyü, Eğrice meşe; Alaplı'da Sömsöm Yavrum, Kabataşın Altı Bayır yöreye ait ezgi ve oyunlardır.

MAVİLİ

Bir salınma bir nazlanma havası olan bu oyunun türkü sözleri sevgi ve beğenme üzerinedir. Oyuncular yavaş ritimli olan bu oyun müziği ile birlikte aheste bir yürüyüş, etrafında dönmelerle oyunu bitirirler. Bu oyun aynı zamanda diğer oyunla için hazırlık olmaktadır.

Mavili mavili elini
Yabancılarıy gelini
Mavili de mavili anari
Mavilide mavili ela gız

Bilemeyom kimleri Ayşe gız
Mavili de mavili elini
Yabanclarıy gelini
Mavili de mavili anari

Yangunu da Memediy yari
Alabacak alabacak
Mehmet eniştemiz olacak

Ahmet armut yirmisiy
Mahallede birmisiy
Sana Ayşe'yi alıverecez
Ona dagadunum dermisiy

Mavili mavili anari
Yangunu da Ahmediy yari
Mavili de mavili elini
Yabancılarıy gelini
Alabacak alabacak
Mehmet eniştemiz olacak.

KAVŞAK SUYU

Mavili oyundan sonra Kavşak Suyu denilen oyun oynanır. Daha canlı ve hareketli bir oyundur. Daire formunda oynanır. Gerinmeyle başlar, daire formu bozulmadan karşılıklı gelip oynar, kendi etrafında uçarcasına dönüşler oyunun en gösterişli figürüdür. Oyun türküsünün sözleri yine beğenme ve sevgi üzerine söylenmiştir. Bu türkü suyun başında yapılan eğlentileri de bekar erkeklerin gelinlik çağındaki genç kızları beğenmeye gittikleri ve beğendikleri kızlarla ilişki kurmak için söylenen ve bir atışma şeklinde yapılan sözlerden meydana gelmiştir.

Ah, kiremitte buz musun?
Gelin misin, kız mısın?
Ah, akşam size gelecem
Evde yaluvuz musun?
Haydi de evde yaluvuz musun?

Eşim aman aman eşim de gel
Kavşak suyuna gideriken peşimden gel
Hey hey hey hey ille de sana varacam aman
Almazsan da kaçacam aman
Eğer beni alırsan asri de nişan yapacam aman.

Ah, bisiklete binersin
Bizim orda inersin
Ah annen sorarsa
Lastik patladı dersin
Haydi de lastik patladı dersin

Eşim aman aman eşim de gel
Kavşak suyuna gider iken peşimden gel
Hey hey hey hey ille de sana varacam aman
Almazsan da kaçacam aman
Eğer beni alırsan asri de nişan yapacam aman.

Ah, kiremitten özler var
Yarda ela gözler var
Ah, yari tenhada görsem
Söyleyecek sözler var

Ah, iki tahta çakarız
Arasından bakarız
Ah, bize Bartınlı derler
Oğlanları yakarız
Haydide oğlanları yakarız

Eşim aman aman eşimden gel
Kavşak suyuna gider iken peşimden gel
Hey hey hey hey ille de sana varacam aman
Almazsan da kaçacam aman
Eğer beni alırsan asri de nişan yapacam aman.

DIV DIV

Kavşak suyundan hemen sonra "dıv dıv" oynanmaktadır. Bu oyun yörenin geleneksel yapısı olan karşılama türündedir. Karşılıklı gidip gelme, yanlara açılıp kapanma ve dönmeler şeklinde oyun tamamlanır. Bu oyunun türsüsünde de yine sevgi ve beğenilme duygularının ifadesi ola sözler vardır.

Atlı geliyor atlı
Anam altında kilim katlı
Benim sevgili yarim
Anam baldan şekerden tatlı
Dıv dıv dıv

Dallarda yeşil yaprak
Anam kirazlar tabak tabak
Kavuşalım sevdiğim
Anam sonumuz kara toprak
Dıv dıv dıv

Rakı iç benim için
Anam ölüyom senin için